read in English

door Betty de Hart, hoofdonderzoeker Euromix, 16 oktober 2020

Waarom dit blog

In de afgelopen maanden van de Black Lives Matter-protesten en de vele discussies die daarop volgden in de Verenigde Staten en in Europa, inclusief Nederland, waren ‘gemengde’¹ paren en relaties aanzienlijk vaker aanwezig in de media dan gewoonlijk. Deze media-representatie van gemengde relaties was ook anders dan daarvoor. In ieder geval in continentaal Europa is de media-aandacht voor gemengde relaties veelal gericht op veronderstelde culturele verschillen en reacties van familieleden en vrienden, meer dan op structureel racisme.

Vele mediaberichten over gemengde relaties tijdens de BLM-debatten bespreken hun rol in het debat over racisme vanuit het perspectief van één of beide partners of ouders, of vanuit het perspectief van de jongeren van gemengde afkomst, soms geschreven door betrokkenen zelf. Dit blog heeft tot doel deze mediaberichtgeving en de complexe positionering van gemengde relaties in het debat over racisme kritisch te analyseren. Het verdient opmerking dat we niet weten hoe deze nieuwsberichten tot stand zijn gekomen, of de paren en partners zelf hun verhaal wilden doen of door de media benaderd werden, welke vragen journalisten stelden en in hoeverre zij zich bewust waren van de context waarin hun verhalen werden geplaatst. Deze analyse is gebaseerd op berichten in de media (voornamelijk krantenartikelen die digitaal beschikbaar zijn) uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Nederland en België. Het moge duidelijk zijn dat de context in deze landen verschillend is: in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk is het gebruikelijk om over kwesties van ‘ras’ en racisme te praten en over ‘interraciale’ relaties. In Nederland en België is dit debat in de mainstream media pas recent echt begonnen.

 

‘’Gemengde relaties brengen de kleurenblinde wereld dichterbij’’

Hoewel gemengde relaties historisch gezien geproblematiseerd en gepathologiseerd zijn, worden ze in het dominante vertoog waarin de norm van kleurenblindheid wordt gehanteerd, beschouwd als de oplossing voor racisme. Het argument luidt dat als we allemaal verliefd worden en trouwen met iemand van een andere kleur, racisme als vanzelf zal verdwijnen. De Amerikaanse krant Washington Times verklaarde in een redactioneel:

Er is geen raciaal geladen lezing, demonstratie, rel of oorlog die beter de door racisme versteende harten kan doen smelten dan de onschuldige ogen van een kind geboren uit de liefde van een interraciaal paar. Er is maar één blik nodig om de simpele waarheid, die niemand redelijkerwijs kan ontkennen, te herontdekken: all lives matter.²

Dit uiterst problematische argument beoogt assimilatie, ontkent dat racisme vaak gericht is tegen gemengde koppels en kinderen van gemengde afkomst en negeert machtsstructuren en institutioneel racisme. Zulke argumenten ontkennen ook het historische feit dat gemengde relaties niet noodzakelijkerwijs gelijk staan aan anti-racisme. Een voor de hand liggend voorbeeld is dat in het koloniaal verleden gemengde relaties geregeld voorkwamen, maar vooral tussen witte mannen en gekoloniseerde vrouwen, en dat deze relaties gerelateerd waren aan macht en onderwerping. Ze dienden het racistische koloniale systeem en hielden de scheiding tussen geracialiseerde groepen in stand.³

Tegen deze achtergrond zou men de toegenomen media-aandacht voor gemengde relaties tijdens het Black Lives Matter-debat met enige achterdocht kunnen bezien. Ze zouden naar voren kunnen worden geschoven als bewijs dat racisme, als het al bestaat, spoedig zal verdwijnen.  In een alternatieve representatie zouden gemengde relaties kunnen worden gezien als ‘bruggen’ die begrip kunnen kweken tussen verschillende gemeenschappen en ‘toegankelijker’ zijn voor het publiek (lees: een wit publiek) waarvan gedacht wordt dat zij zich makkelijker kunnen verplaatsen in de ervaringen van een witte persoon die getrouwd is met een zwarte partner dan in de ervaringen van een zwarte man of vrouw met racisme. In dit opzicht voelde een Nederlandse nieuwsuitzending over BLM die een Nederlandse witte vrouw in een gemengd gezin in de Verenigde Staten, haar kinderen van gemengde afkomst, maar niet haar zwarte man aan het woord liet over de betekenis van BLM en racisme en daarnaast  nog verschillende andere personen van gemengde afkomst ongemakkelijk aan.⁴ Het deed denken aan TV reclames die ‘diverser’ willen zijn door gemengde gezinnen en personen van gemengde afkomst te verbeelden, maar geen zwarte families.⁵ Dit betekent dat de opvallende aanwezigheid van gemengde koppels in het BLM-debat op zichzelf niet positief is; het maakt uit hoe hun ervaringen naar voren worden gebracht en welke boodschap daarmee wordt beoogd.

 

Witte partners niet altijd bondgenoten in de strijd tegen racisme; zwarte partners ontbreken veelal

In de representatie van gemengde koppels wordt het verschil in positionering van witte en zwarte partners enerzijds en ouders en kinderen anderzijds duidelijk. Ten eerste, niet alle witte partners zijn antiracistisch; soms ontkennen zij het bestaan van racisme of maken zelf racistische opmerkingen; oftewel, de witte partners zijn niet noodzakelijkerwijs bondgenoten in de strijd tegen racisme. Hoewel Amerikaanse en Britse onderzoeken uitwijzen dat witte partners in gemengde families, vooral witte vrouwen, zich bewuster zijn van het bestaan van racisme dan andere witte personen,, is dit zeker niet vanzelfsprekend.⁶ Tijdens BLM kwamen verschillende jongeren van gemengde afkomst aan het woord over de pijnlijke ervaring dat zij niet met de witte ouder of de wijdere witte familiekring  over hun ervaringen met racisme kunnen praten; zij kregen geen steun, hun ervaringen werden genegeerd of ontkend.⁷

Voor sommige witte partners fungeerden de moord op George Floyd en de BLM-protesten die daarop volgden als een ‘wake-up call’. Terwijl zij het bestaan van institutioneel en systematische racisme eerder negeerden of ontkenden, hadden zij, vooral de ouders van gemengde kinderen, het gevoel dat ze dit niet langer konden blijven doen en zich moesten uitspreken.⁸ Het ziet er naar uit dat het feit dat meer witte partners zich zijn gaan uitspreken één van de redenen is waarom gemengde relaties zichtbaarder zijn in het BLM-debat. Er zijn er echter ook die dit al voor BLM deden, zoals de Nederlandse minister Sigrid Kaag, een Nederlandse witte vrouw die getrouwd is met een Palestijnse man.⁹

Met betrekking tot gemengde relaties en het BLM-debat waren de zwarte partners minder aanwezig en als zij dat wel waren, dan was dit bijna altijd als deel uitmakend van een stel en niet alleen. Een uitzondering vormde het essay in het Nederlandse magazine Oneworld van Valerie Ntinu, een zwarte vrouw met een gemengde relatie. Zij zette uiteen waarom zij de negatieve reacties tegenover haar witte partner door haar zwarte familie en vrienden anders beoordeelde dan negatieve reacties van witte familie en vrienden, omdat de eerste reacties voortkwamen uit hun ervaringen met racisme.¹⁰ In de Nederlandse en Belgische context konden zwarte vrouwen die zich in het debat mengden, rekenen op negatieve of zelfs agressieve reacties van vooral het witte publiek. Dit gebeurde Peggy Bouva die in een podcast over haar tot slaaf gemaakte voorouders in Suriname, samen met journaliste Maartje Duin, twijfelde of zij wel blij zou zijn als haar dochter een gemengde relatie zou hebben met een witte partner.¹¹ Haar mening werd beschouwd als ‘omgekeerd racisme’ (racisme van zwart naar wit). Dit label ontkent echter op flagrante wijze haar ervaringen: Peggy had gemengde koppels in haar familie waarvan de witte partners het bestaan van racisme ontkenden. Sabrine Ingabine had in een interview verteld dat zij niet langer witte mannen wilde daten, hoewel ze dat in het verleden wel had gedaan, omdat ze genoeg had gekregen van hun racistische opmerkingen over haar uiterlijk en seksualiteit.¹² De getuigenissen van deze vrouwen waren niet welkom, omdat ze de mythe dat gemengde relaties de kleurenblinde samenleving naderbij brengen, waaraan veelal een vooruitstrevend, wit publiek wil vasthouden, verstoorden.

 

De noodzaak voor zwart-witte koppels om samen over racisme te praten

De meeste media berichtten over de ervaringen van gemengde relaties met racisme en de noodzaak om te praten over racisme tussen leden van gemengde gezinnen onderling; tussen partners onderling en tussen ouders en kinderen. Een voorbeeld vormt de Amerikaanse actrice Tika Sumpter van de TV-serie ‘Black-ish’ die andere zwarte vrouwen in gemengde relaties opriep om met hun witte partners over racisme te praten:

Beste zwarte interraciale paren met een witte partner (steekt hand op),’’ zegt ze. ‘’Wij hoeven hen NIET te beschermen. Ik beloof het: zij zullen oké zijn. Zij moeten voor ons blijven vechten. Als ze zich beledigd voelen wanneer je met ze praat over racisten. Dan heb je een groter probleem.¹³

Dergelijke artikelen gaan niet uit van kleurenblindheid, maar benadrukken dat niet racistisch zijn niet hetzelfde is als antiracistisch zijn.¹⁴

De meeste interviews waren met ouders die vertelden over het racisme dat hun kinderen ervaren en hoe zij hiermee als ouders omgaan. Het houden van ‘The Talk’ (het voorbereiden van kinderen op het racisme dat ze zullen ervaren als ze ouder worden) is bekend in de Amerikaanse, maar niet zozeer in Europese context. Tijdens de BLM-debatten bleek echter dat ‘The Talk’ ook in Europa plaatsvindt, en daarmee een verschuiving markeert van een culturalistisch naar een antiracistisch vertoog over gemengde relaties.¹⁵

 

Jongeren van gemengde afkomst

Jongeren van gemengde afkomst uitten hun behoefte zichzelf te positioneren in het BLM-debat. Sommigen vroegen zich af of ze zich wel konden uitspreken over racisme, aangezien ze het gevoel hadden dat ze werden beschouwd als ‘niet zwart genoeg’.¹⁶ Een afbeelding die circuleerde op sociale media bevatte de tekst: Gemengde zwarte mensen. Jullie hebben het recht om je uit te spreken over kwesties van ras, want jullie zijn zwart.

Voor anderen diende de BLM-beweging eveneens als een ‘wake-up call’. In Nederland trok Johan Fretz, een publicist en cabaretier van gemengde Surinaams-Nederlandse afkomst, de aandacht met een essay waarin hij toegaf dat hij racisme had genegeerd, maar zich nu realiseerde dat hij dat niet langer kon blijven doen; hij zwoer nooit meer te zwijgen.¹⁷ Zijn essay werd breed gedeeld op sociale media en beschouwd als eerlijk en moedig.¹⁸

Andere verhalen gingen over het intergenerationeel aspect. Jongeren van gemengde afkomst onderkenden het racisme dat hun zwarte ouder moest hebben ervaren gedurende zijn of haar leven, zelfs als zij het daar nooit over hadden gepraat. Zulke nieuwsberichten richten de aandacht op de verschillende manieren van oudere en jongere generaties in de omgang met racisme.¹⁹

 

Concluderende opmerkingen

In de maanden waarin het BLM-debat op zijn hoogtepunt was, waren gemengde gezinnen en koppels zichtbaarder in de media dan in de decennia ervoor en waren zij uitgesproken over racisme. Voor de Europese context betekent dit een opvallende verschuiving van een culturalistisch vertoog over gemengde relaties naar een vertoog over structureel racisme.

Op sommige momenten, echter, werden gemengde koppels ingezet om het dominante vertoog over kleurenblinde toekomst en het bouwen van ‘bruggen’ te bevestigen. Andere mediaberichten  zagen dit als een mythe en benadrukten systematisch racisme. Dat de witte partners in gemengde relaties het meest zichtbaar waren in de media roept vragen op over wiens stemmen gehoord worden. Deze vragen zijn des te dringender nu is gebleken dat zwarte vrouwen die het beeld van gemengde koppels als racisme-vrije zones in twijfel trokken, negatieve en agressieve reacties kregen te verduren. Het toont aan dat voortdurende kritische interventie van leden van gemengde gezinnen nodig is om bij te dragen aan het broodnodige debat over hun rol in BLM en antiracisme.

1.  Ik gebruik de termen ‘interraciale’ en ‘gemende’ huwelijken en ‘gemengde paren’ ondanks hun problematisch karakter. Aangezien alle paren aspecten van gelijkheid en verschil vertonen, zijn het alleen die verschillen die als relevant worden gezien, met name door de sociale omgeving, die een paar tot een  ‘gemengd’ paar maken; het gaat dus om een sociale constructie. Het relevante verschil in deze bijdrage is ‘ras’. In het Euromix-project gebruiken we daarom de term ‘interracialised intimacies’ in navolging van Haritaworn, wat zich niet eenvoudig naar het Nederlands laat vertalen. Haritaworn, Jin. 2012. The Biopolitics of Mixing: Thai Multiracialities and Haunted Ascendancies. Farnham: Ashgate
2. Achieving the dream with a rite, not a riot: Mixed marriage takes the hatred out of race (2020, 17 juni), The Washington Times. 
3. Stoler, A. L. (2001). Tense and tender ties: The politics of comparison in North American history and (post) colonial studies. The Journal of American History, 88(3), 829-865. 
4. Lisette ziet dagelijks hoe haar zwarte kinderen anders behandeld worden in de VS (2020, 7 juni), Eenvandaag. 
5. Een Afro en een lichte tint; je bent geknipt voor de reclame! (2019, 21 juni), NRC. 
6. Frankenberg, R. (1993). White women, race matters: The social construction of whiteness. U of Minnesota Press. Twine, F. W. (2010). A white side of black Britain: Interracial intimacy and racial literacy. Duke University Press.
7. Sahadat I. (2020, 12 juni) Alles in mij hapert en trilt door de racismeprotesten. Waarom raakt het me zo? Volkskrant; Miller, K.J. (2020, 3 juni) I’m Black. My Mom Is White. This Is The Talk We Had To Have About George Floyd’s Killing. Huffington Post.
8. Wierson, A. (2020, 19 juni). White dad with Black kids: George Floyd was my wake-up call. CNN; Tubbax, I. (2020, 19 juni). “Nee, deze zwarte man valt me niet lastig, we slapen al 7 jaar samen. Racisme zit hem in details”. VRT/NWS. 
9. Minister Kaag over racisme: ‘Hé, donkere kinderen. Niet van jou zeker?’ (2020, 8 juni), RTLNieuws. 
10. Waarom ik begrijp dat zwarte mensen mijn witte partner afkeuren (2020, 20 juli), OneWorld. 
11. Vooral in aflevering 8 waar Peggy en Maartje het hebben over de reacties op hun podcast. 
12. Het is niet aan zwarte mensen om racisme op te lossen (2020, 25 juli), De Morgen. 
13. Tika Sumpter Says Black Women Shouldn’t ‘Protect’ Their White Partners From The Race Talk (2020, 7 juni), Essence. 
14. For Interracial Couples, Advocacy Is a Love Language (2020, 2 juli), New York Times. 
15. ‘We were taught that you are different’: The reality of growing up as mixed race in Wales (2020, 2 juni) ITV; Podcast De Dag: Het Gesprek – wat ouders hun gekleurde kinderen leren (2020, 10 juni) NOS; Wong, B. (2020, 6 augustus). This Is What It’s Like For Interracial Couples In America Right Now. Huffington Post. 
16. As a mixed race woman, I’m not sure of my place in Black Lives Matter (2020, 5 juni), Metro UK. 
17. Fretz, J. Waarom ik lang zweeg over racisme (en dat nooit meer zal doen). (2020, 19 juni). OneWorld.
18. Zie ook de interview met de Nederlandse TV journalist Gerri Eickhof die een wit publiek verraste door zijn gemengde Surinaams-Nederlandse afkomst te ‘onthullen’, terwijl hij dit eerder heeft vermeld. Eickhof, G. (2020, 31 juli) Racisme raakt mij persoonlijk, en ik kan en wil daar niet overheen stappen. Volkskrant. 
19. Sahadat I. (2020, 12 juni) Alles in mij hapert en trilt door de racismeprotesten. Waarom raakt het me zo? Volkskrant.